Gelir vergisi mevzuatında önemli bir yeri olan arızi kazançlar, sürekli ve düzenli olmayan, istisnai gelir unsurlarını ifade eder. Ancak her kazanç türü bu kapsama girmez. Vergi mükellefleri açısından hangi gelirlerin arızi kazanç sayılmadığını bilmek, doğru beyan ve yasal sorumluluklar açısından büyük önem taşır. Bu yazımızda hangi kazançların arızi kazanç kapsamı dışında kaldığını detaylı şekilde ele alacağız.
Arızi Kazanç Nedir?
Arızi kazanç, gelir vergisine tabi kazanç türlerinden biridir ve süreklilik arz etmeyen, rastlantısal ve olağan dışı gelirlerdir. Ancak bazı gelirler, ilk bakışta arızi gibi görünse de yasal tanım gereği bu kapsamda değerlendirilmez.
Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirler Arızi Sayılmaz
Vergi mevzuatına göre bir faaliyetin ticari olarak değerlendirilmesi için süreklilik, organizasyon ve kasıt unsurlarının bulunması gerekir. Ticari faaliyet sonucu elde edilen gelirler düzenli yapıldığı için hiçbir şekilde arızi kazanç kapsamında değerlendirilemez.
Süreklilik Gösteren Satışlar
Eğer bir kişi elindeki ürünleri düzenli şekilde ve kar amacıyla satıyorsa bu faaliyet arızi değil ticari kazanç olarak değerlendirilir. Bu durumda gelir vergisine tabi tutulur ve gerekli defter ve belgelerin tutulması gerekir.
Toptan Alım-Satım Faaliyetleri
Toptan yapılan ürün alım-satımı veya büyük miktarlarda gerçekleşen satış işlemleri ticari faaliyet kapsamında olup hiçbir şekilde arızi kazanç sayılmaz.
Serbest Meslek Faaliyetlerinden Sağlanan Kazançlar Arızi Olmaz
Serbest meslek faaliyetleri, mesleki bilgiye ve şahsi çalışmaya dayalı olarak icra edilen işlerdir. Bu tür faaliyetlerden elde edilen gelirler sürekli olmasa dahi arızi kazanç kapsamında değerlendirilemez.
Mesleki Bilgiye Dayalı Hizmetler
Mühendislik, mimarlık, avukatlık gibi bilgiye dayalı işler belirli bir süre yapılmasa dahi serbest meslek kazancı kabul edilir ve beyan edilmelidir.
Tek Seferlik Hizmetlerde Durum
Bir kişiye tek seferlik danışmanlık ya da eğitim verilmesi halinde dahi eğer bu hizmet kişinin uzmanlık alanına giriyorsa gelir arızi değil serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Gayrimenkul Kiralama Kazançları Arızi Değildir
Gayrimenkul kiralamasından elde edilen gelirler düzenli bir gelir türüdür ve bu nedenle gelir vergisine tabidir. Bu kazançlar hiçbir şartta arızi sayılmaz çünkü mülkten sağlanan kazanç süreklilik arz eder.
Uzun Süreli Kiralama
Bir mülkün belirli süre boyunca kiraya verilmesi halinde bu işlem, gelir vergisine konu olur ve beyanname ile bildirilmesi gerekir. Bu kazanç arızi değil gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir.
Kısa Süreli Kiralamalarda Durum
Airbnb gibi platformlar aracılığıyla kısa süreli kiralama yapılsa bile bu işlem düzenli hale geldiyse, yine arızi kazanç sayılmaz ve vergilendirilmesi gerekir.
Menkul Kıymetlerden Elde Edilen Düzenli Gelirler Arızi Değildir
Hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetlerden sağlanan gelirler de arızi değil, menkul sermaye iradı olarak adlandırılır. Bu gelirler yatırım faaliyetlerinden kaynaklandığı için arızi kazanç kapsamında yer almaz.
Faiz ve Temettü Gelirleri
Faiz, temettü ve benzeri düzenli gelirler, yatırım faaliyetlerinin doğal bir sonucu olduğundan vergiye tabidir ve bu kazançlar arızi sayılmaz.
Sürekli Alım-Satım Durumu
Borsa ya da benzeri piyasalarda düzenli işlem yapan bir kişi için bu işlemler ticari kazanca dönüşebilir. Bu nedenle yatırım kazançlarının türü ve sıklığı dikkatle değerlendirilmelidir.
Arsa ve Arazi Satışları Arızi Sayılmayabilir
Bir taşınmazın satışından elde edilen gelir bazı koşullarda arızi sayılabilirken bazı durumlarda ticari kazanç kapsamına girer. Burada önemli olan satışın niteliği ve sayısıdır.
Birden Fazla Satış Yapılması
Kısa sürede birden fazla arsa veya arazi satışı gerçekleştiren kişilerin bu faaliyetleri, arızi değil ticari kazanç kabul edilir ve vergilendirilir.
Alım-Satım Amacının Olması
Bir kişi arsa ya da araziyi yatırım amacıyla değil, düzenli alım-satım amacıyla elinde tutuyorsa bu faaliyet arızi değil ticari bir faaliyet olarak değerlendirilir.
Miras ve Bağış Yoluyla Elde Edilen Gelirler Arızi Değildir
Miras veya bağış yoluyla elde edilen kazançlar, arızi kazanç kapsamında değil, istisna ya da veraset ve intikal vergisine tabi tutulur. Bu tür kazançlar vergi sisteminde özel olarak düzenlenmiştir.
Veraset Yoluyla Elde Edilenler
Bir kişinin vefat etmesiyle yakınlarının elde ettiği miraslar arızi değil, veraset yoluyla intikal eden kazançlar kapsamında değerlendirilir.
Karşılıksız Bağışlar
Bağış ya da hibeler doğrudan gelir vergisine tabi olmasa da arızi kazanç kapsamında değildir. Bunlar intikal vergisine tabidir ve farklı kurallara göre işlem görür.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Arızi kazanç ile ticari kazanç arasındaki fark nedir?
Arızi kazanç süreklilik göstermeyen, rastlantısal gelirleri ifade ederken ticari kazanç süreklilik, organizasyon ve kasıt unsurlarını taşır. Ticari kazanç, işletme faaliyeti kapsamında düzenli şekilde elde edilen gelirdir.
Tek seferlik ürün satışı arızi kazanç sayılır mı?
Eğer satış ticari bir organizasyon çerçevesinde yapılmamışsa ve tekrarlanmamışsa tek seferlik satış arızi kazanç sayılabilir. Ancak kazancın miktarı ve faaliyet şekli bu değerlendirmede belirleyici olur.
Kiralık evden elde edilen gelir arızi kazanç mıdır?
Hayır, gayrimenkul kiralamasından elde edilen gelir düzenli nitelikte olduğu için arızi değil gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilir ve vergiye tabidir.
Freelance yapılan işler arızi kazanç mıdır?
Freelance işler kişisel bilgi ve beceriye dayandığı için serbest meslek kazancı sayılır. Bu tür kazançlar düzenli yapılmasa bile arızi olarak değerlendirilmez.
Kısa süreli danışmanlık hizmeti veren kişi arızi kazanç elde etmiş olur mu?
Hayır, eğer danışmanlık hizmeti kişinin uzmanlık alanıysa ve bilgiye dayalıysa tek seferlik olsa bile serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Hisse senedi satışından elde edilen gelir arızi midir?
Hisse senetlerinden elde edilen kazançlar menkul sermaye iradı olarak kabul edilir. Bu gelirler düzenli gelir türüne girdiğinden arızi kazanç kapsamında değildir.
Miras yoluyla elde edilen mülk satılırsa arızi kazanç olur mu?
Miras yoluyla elde edilen mülkün satılması bazı koşullarda arızi kazanç doğurabilir. Ancak mülk elde tutularak yatırım yapılmışsa ticari kazanç değerlendirmesi yapılabilir.
Arsa satışında hangi durumda arızi kazanç doğmaz?
Kısa sürede birden fazla arsa satışı yapılmışsa bu işlem ticari faaliyet olarak değerlendirilir ve arızi kazanç sayılmaz. Satışın amacı ve sıklığı bu ayrımda belirleyici olur.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
